ဗုဒၶဂယာေျမျမတ္မဟာ

ဗုဒၶဂယာေျမျမတ္မဟာ

ေျမျမတ္မဟာ။                                                                        

ဗုဒၶဂယာကား ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔အတြက္ အထူး မြန္ျမတ္ အေရးပါေသာ ေနရာေတာ္ျဖစ္သည္။ ဘုရားရွင္ သဗၺညဳတ ေရႊဥာဏ္ေတာ္ရ၍ ဗုဒၶအျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိေသာ ဒႆနိယ သံေ၀ဇနိယ ေနရာေတာ္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶေခတ္မတိုင္မီက ဤေဒသ တ၀ိုက္ကို ဥရုေ၀ဠဟုေခၚတြင္ခဲ့ၿပီး ဗုဒၶေခတ္တြင္ ေဗာဓိမ႑လ-သေမၺာဓိ-ေဗာဓိရုကၡမူလ စသည္ျဖင့္ ေခၚတြင္ခဲ့သည္။ ၁၃-ရာစုတြင္ ေဒသခံမ်ားက ျဗဟၼဂယာေခၚ ဂယာၿမိဳ႕ (ဗိႆႏိုးနတ္ကြန္း) ႏွင့္ ကြဲျပားေစရန္ ဗုဒၶဂယာဟု ေခၚတြင္ခဲ့ၾကသည္။

ေဗာဓိပင္။

          ဘုရားရွင္လက္ထက္က ေဗာဓိပင္မွာ ေပ ၁၀၀ မကျမင့္မားၿပီး ဟူယင္ဆင္ (တရုတ္ရဟန္းေတာ္) ေရာက္ခဲ့စဥ္က ေပ-၅၀ ခန္႔ျမင့္သည္ဟု ဆိုသည္။ ဘုရား အျဖစ္သို႔ ေရာက္ရာ အပင္ျဖစ္၍ သေမၺာဓိပင္ ဟုလည္းေခၚသည္။ မိစၦာအယူ ရွိခဲ့စဥ္က အေသာကမင္းႀကီးႏွင့္ ၄င္း၏ မိဘုရားတို႔က တစ္ႀကိမ္စီ ခုတ္လွဲခဲ့ၾက သည္။ ၄င္း၏ အဓိ႒ာန္ျဖင့္ ၂ ႀကိမ္လုံးျပန္ေပါက္လာသျဖင့္ ေနာက္ဆုံးတြင္ ရန္သူမ်ား မဖ်က္ဆီးႏုိင္ရန္ ၁၀ ေပခန္႔ ျမင့္ေသာ အုပ္တံတိုင္း ကာရံခဲ့သည္။

           ထို႔ေနာက္ ဘေဂၤါနယ္မွ ဟိႏၵဴဘုရင္ သသကၤ ခုတ္လွဲၿပီး ေအဒီ ၆၁၀ ခန္႔

တြင္ မာဂဓတိုင္း ေမာရိယမင္းဆက္တစ္ပါး ျဖစ္သည့္ ပုဏၰဝမၼာက ထက္မံ စိုက္

ပ်ဳိးခဲ့သည္။ ၁၈၆၇ ခုတြင္ ေလဒါဏ္ေၾကာင္း အပင္အိုႀကီး လံုးဝၿပိဳလဲ သြားခဲ့သျဖင့္

ယခင္ အပင္ႀကီးေနရာတြင္ပင္ အဂၤလိပ္ေက်ာက္စာဝန္ ကင္နန္ဟန္

(Cunninghan)  က စိုက္ပ်ုိးခဲ့သည္။ ယခုေတြ႕ရေသာအပင္ ပင္ျဖစ္သည္။

ပလႅင္ေတာ္ ။

          (စိန္)ရတနာအတိ ၿပီးသျဖင့္ ဝဇီရာသနာဟုေခၚသည္။ ကိေလသာ မာရ္ရန္

အႏၱရာယ္အားလံုးတို႔ကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မႈရာျဖစ္၍ အပရာဇိတ ဟုလည္းေခၚ၏။

ေဗာဓိပင္ကို ဝိုင္းရန္ထားေသာ တံတိုင္းအတြင္းရွိသည္။ ယင္းသည္ ယခုအခါ ေျမ

လႊမ္း၍ ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ဟူယင္ဆင္ ေရာက္စဥ္က ယင္း၏ေနရာထက္

တြင္ ေက်ာက္ပလႅင္တစ္ခုရွိခဲ့ၿပီး ၄င္းသည္ ယခုအခါ ဝါဂီဆြရီေဒဝီ နတ္သမီးနတ္

ကြန္း (မဟန္႔နန္း) ထဲတြင္ ရွိသည္ဟု ရာဂ်င္ျဒာလာလ္မိၾတက ေရးခဲ့သည္။

(လာလ္မိၾတ၏ ေရးသားခ်က္ မွန္ကန္ခဲ့လွ်င္ ေဗာဓိပင္ေအာက္ ယခုဖူးျမင္ၾက    

ရေသာ ပလႅင္ေတာ္မွာ ေက်ာက္စာဝန္ ကင္နန္ဂဟန္ လက္ထက္ေလာက္ကမွ

ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကျခင္း  ျဖစ္ဖြယ္ရွိေလသည္။)

         

မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္။

          ဗုဒၶဘာသာ ဘုရားဖူးမ်ားအတြက္ ကမၻာ့အသပၸါယ္ဆုံးႏွင့္ အျမင့္ျမတ္ဆုံး ေစတီေတာ္ျဖစ္သည္။ ဤေစတီေတာ္ႀကီးကို အေသာကမင္းႀကီး ေဆာက္လုပ္ခဲ့ၿပီး ဗုဒၶဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းလာေသာ ျဗဟၼဏတစ္ဦးက ေအဒီ ၆ ရာစုတြင္ ထပ္မံ တိုးခ်ဲ႕ေဆာက္လုပ္ခဲ့သည္။

          ေအဒီ ၉၄၈ တြင္ အမရေဒဝဆရာက ေဆာက္လုပ္ခဲ့ေၾကာင္း မဟန္႔ေက်ာက္စာ၌ေဖာ္ျပသည္။ မဟာေမဒင ္(မူဆလင္) မ်ား သိမ္းပိုက္သည့္ ၁၂ ရာစုအထိ ျမန္မာ၊ ထိုင္း၊ သီရိလကၤာႏွင့္ အိႏၵိယ ဗုဒၶဘာသာမ်ားက ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ၾကသည္။ ေအဒီ ၃၃၀ တြင္ သီဟိုဠ္ဘုရင္ ေမဃဝဏၰက ဘုရားဝင္း၏ အနာက္ေတာင္ေထာင့္ ယခုလက္ရွိ သီဟိုဠ္ေက်ာင္း ေနရာ ေလာက္တြင္ သံဃာရာမ (ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းတစ္ေဆာင္) ေဆာက္လုပ္ခဲ့သည္။

          ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ေအဒီ ၁၀၇၉ ခုႏွစ္တြင္ တစ္ႀကိမ္၊ ၁၂၉၈ ခုႏွစ္တြင္ တစ္ႀကိမ္၊ ရခိုင္မွ မင္းလက္်ာက ေအဒီ ၁၁၀၇ ခန္႔တြင္ တစ္ႀကိမ္ျပဳျပင္မြမ္းမံခဲ့ ေၾကာင္း မွတ္တမ္းရွိသည္။

          ေအဒီ ၁၀၀၀ ႏွင့္ ၁၂၀၀ ၾကားတြင္ ဓမၼရကၡိတမည္ေသာ ရဟန္းေတာ္ တစ္ပါးက မဟာေဗာဓိကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခဲ့သည္။ ေအဒီ ၁၃ ရာစု (၁၂၉၈ -ခန္႔) တြင္ မဂဓတိုင္းကို မူဆလင္မ်ားက သိမ္းပိုက္သျဖင့္ အိႏၵိယ၌ ဗုဒၶသာသနာ ကြယ္ပခဲ့သည္။ ဗုဒၶဂယာပရိဝုဏ္ တစ္ခုလံုး အဖ်က္အဆီးခံရၿပီး ေတာ္ရုံႏွင့္ မဖ်က္ႏိုင္ခဲ့ၾကေသာ ေစတီေတာ္တစ္ခုသာ က်န္ရစ္သည္။ ၁၆ ရာစုတြင္ ေဒလီရွိ ပသီဘုရင္က ဤေဒသ၌ ေနထိုင္လွ်က္ရွိေသာ မဟန္႔လာလ္ဂီးရ္အား မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ႏွင့္ ဗုဒၶဂယာရြာတို႔ကို ပိုင္ဆိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ေပးခဲ့သည္။

          ၁၈၁၁ ေအဒီတြင္ ျမန္မာျပည္မွ ဘိုးေတာ္ဘုရားက သတၱဌာနရွာေဖြေရး အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႔ ေစလြတ္ခဲ့သည္။ ဗိသုကာ ေဒါက္တာ ဘူခ်္နန္မိလ္တန္က ပ်က္ၿပိဳေနေသာ ဗုဒၶဂယာ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႀကီးကို ေတြ႔ရွိေၾကာင္း ၁၈၃၂-တြင္ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ ၁၈၃၃-တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ မင္းႀကီးမဟာစည္သူႏွင့္အဖြဲ႔ ဘုရားဖူးေရာက္လာခဲ့ၿပီး ရခိုင္ဘုရင္ (မင္းလက်္ာ) ၏ ေက်ာက္စာကို ေတြ႔ရွိခဲ့ၾက သည္။ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ျပင္ဆင္ခြင့္ႏွင့္ ႏွစ္စဥ္ ဘုရားဖူးအဖြဲ႔မ်ား လာေရာက္ခြင့္ရရွိေရး အတြက္ ၁၈၇၄-တြင္ မင္းတုန္းမင္းမွ အိႏၵိယဘုရင္ခံထံသို႔ စာခၽႊန္ေတာ္ပို႔ခဲ႔သည္။ ေရႊေငြမ်ားႏွင့္အတူ စိန္၊ ျမ၊ ေက်ာက္နီ၊ ပုလဲ စုစုေပါင္း လံုးေရ ၅၄၁၁- (ထိုစဥ္က ရူပီးေငြ ၆-သန္းဘိုးမွ်) ကိုလည္း လွဴဒါန္းခဲ့ရာ အားလံုးနီးပါးကို မဟန္႔အဆက္ဆက္က သံုးျဖဳန္းၿပီး ႀကီးပြါးေနခဲ့ၾကသည္။

          ၁၈၇၅-တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံျခားေရးဌာနမွ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ ျပင္ဆင္ခြင့္ ႏွင့္ ေက်ာင္းေဆာက္လုပ္ခြင့္တို႔ပါ၀င္ေသာ အခ်က္ ၈-ခ်က္ကို ေတာင္းဆိုၿပီး၊ သိန္းေပါင္းမ်ားစြာ အကုန္အက်ခံ၍ ျပဳျပင္ခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိး တို႔ေၾကာင့္ အၿပီးမသက္ႏိုင္ခဲ့ေပ။ ၁၈၈၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ အလက္စႏၵား ကင္နင္ဂဟမ္ႏွင့္ ပံုစံေပးအရာရွိ ဂ်ိဳးဆက္ဖ္ ေဒရီဒိခ်္-ဗက္ဂလာ (Joseph Dariditch-Beglar) တို႔ကို အိႏၵိယအစိုးရက ျပင္ဆင္ေစေၾကာင္း ေစတီေတာ္ အ၀င္၀၌ ေက်ာက္စာေရးထုိးခဲ့သည္။ ယခုဖူးေတြ႔ရေသာ မဟာေဗာဓိ (တန္ေဆာင္း) ေတာ္၏ ပံုေတာ္သြင္ဟန္မွာ မင္းတုန္းမင္းႀကီးႏွင့္ ထိုစဥ္က အိႏၵိယ ၿဗိတိသွ် ေက်ာက္စာ၀န္တို႔၏ လက္ရာအတိုင္းပင္ျဖစ္သည္။

          ၁၈၈၉- ဇူလိုင္လတြင္ ဂယာဆိုင္ရာ တရားသူႀကီး မစၥတာ မက္ေဒါ့ကို ဗုဒၶဂယာ ေဂါပကအျဖစ္ တာ၀န္လႊဲအပ္သည္။ The Light of Asia ေရးသားသူ ဆာအကြ္င္အာႏိုး (SIR EDWIN ARNOLD) က ဗုဒၶဂယာကို ဗုဒၶဘာသာတို႔ လက္သို႔ အေရာက္လႊဲအပ္သင့္ေၾကာင္း ပထမဆံုးလံႈ႕ေဆာ္ႀကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ ၁၈၉၁-တြင္ သီဟိုဠ္သား အနာဂါရိက ဓမၼပါလဘုရားဖူး ေရာက္လာသည္။ ထိုႏွစ္တြင္ မဟာေဗာဓိအသင္းကို သီဟိုဠ္၌ စတင္ဖြဲ႔စည္းၿပီး ဂ်ဴလိုင္လတြင္ ဗုဒၶဂယာသို႔ ျပန္လာကာ ဗုဒၶဂယာအေရးမ်ားကို အင္တိုက္အားတိုက္ ေဆာင္ရြက္ သည္။ ထိုစဥ္က ဗုဒၶဂယာသည္ ဘာသာျခားတို႔၏ လက္ထဲမွာပင္ရွိေနၿပီး ၄င္းတို႔ စိတ္ႀကိဳက္ခ်ယ္လွယ္ခြင့္ ရေနခဲ့ၾကသည္။

          ၁၈၉၅-တြင္ ဓမၼပါလႏွင့္အဖြဲ႔ ဂ်ပန္မွ လွဴဒါန္းလိုက္ေသာ ရုပ္ပြါးေတာ္ကို ေစတီေတာ္အေပၚထပ္တြင္ ပူေဇာ္ေနရာခ်ထားစဥ္ မဟန္႔၏ လူမ်ားေရာက္လာၿပီး အၾကမ္းဖက္ဆြဲထုတ္ခံရသည္။ ဤအတြက္ ႏွစ္ေပါင္းအတန္ၾကာ တရားျဖစ္ခဲ့ၾကရၿပီး ေအာက္ရံုးတြင္ ဓမၼပါလက ႏိုင္ေသာ္လည္း ကာလကတၱား ဟိုက္ကုတ္တြင္ မဟန္႔၏ အယူခံခ်က္က ႏိုင္သြားသည္။ ၁၉၀၆-တြင္ ဓမၼပါလ မင္းတုန္းမင္း ဇရပ္ေတာ္မွ ႏွင္ထုတ္ခံရသည္။ သို႔တိုင္ ဓမၼပါလ၏ မေလွ်ာ့ေသာဇဲြေၾကာင့္ ၁၉၅၃-ခုႏွစ္ေရာက္မွ အိႏၵိယ လႊတ္ေတာ္တြင္ ဥပေဒျပ႒ာန္းလ်က္ ဗုဒၶဂယာ မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ကို မဟန္႔လက္ထဲက သိမ္းယူၿပီးလွ်င္ ဗုဒၶဘာသာ ၄-ဦး၊ ဟိႏၵဴ ၄-ဦး ပါ၀င္သည့္ ေကာ္မတီ (Mahabodhi Temple Management Committee) လက္ထဲအပ္ႏွံလိုက္ေလသည္။ ၄င္း (၈) ဦးေကာ္မီတီအျပင္ ဂယာခရိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး (DM- District Magistrate) သည္ အျမဲတမ္း ဥကၠဌျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင္း ၄င္းေကာ္မီိတီသည္ ဟိႏၵဴ (၅) ဦး၊ ဗုဒၶဘာသာ (၄) ဦး ေကာ္မီတီသာ ျဖစ္သည္။ အကယ္၍ ဂယာခရိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးသည္ ဗုဒၶဘာသာျဖစ္ေနခဲ့ေသာ္ ဗုဒၶဘာသာ (၅) ဦး၊ ဟိႏၵဴ (၄) ဦး ျဖစ္ဖြယ္ရွိသည္။ သုိ႔ရာတြင္ အဆိုပါ ဥပေဒအရ ဂယာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးသည္ ဗုဒၶဘာသာျဖစ္ေနခဲ့ေသာ္ ျပည္နယ္အစိုးရမွ တျခားသင့္ေတာ္သည့္ လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးဦးအား အဆိုပါ ေကာ္မီတီ၏ ဥကၠဌအျဖစ္ ခန္႔အပ္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္ဟု ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္တို႔ ကမၻာမွာ အေလးအျမတ္အထားဆံုး ဗုဒၶဂယာေစတီေတာ္ျမတ္သည္ကား ဟိႏၵဴအမ်ားစု ေကာ္မီတီျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခံေနရဆဲျဖစ္သည္။ 

ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။

ေမတၱာျဖင့္-

ဆရာေတာ္